Jaskinia im. Emila Racovițy, znana również jako Zołuszka (po rosyjsku Kopciuszek), to imponująca formacja podziemna, która stanowi niekwestionowaną dumę Mołdawii. Jest to największa jaskinia w tym kraju i 26. pod względem długości na całym świecie. Co więcej, jaskinia im. Emila Racovițy jest uznawana za trzecią najdłuższą jaskinię gipsową na ziemi, a jej obszar zajmuje 51 hektarów.
Ta wyjątkowa formacja geologiczna znajduje się w sercu Europy Wschodniej, w bezpośrednim sąsiedztwie granic trzech państw: Ukrainy, Mołdawii i Rumunii. Warto zaznaczyć, że nad jaskinią przebiega granica między Mołdawią a Ukrainą, a część podziemna jaskini znajduje się na Ukrainie. Jedynym dostępnym wejściem do jaskinie jest wejście znajdujące się na północy Mołdawii, na terenie kopalni gipsu w miejscowości Criva (Briceni). Miejscowość stanowi jednocześnie przejście graniczne z Ukrainą.
Historia odkrycia tej niezwykłej jaskini jest pełna nieścisłości. Istnieją trzy różne daty jej odkrycia i mowa tu o latach 1959, 1969 i 1977 rok. Ta różnica w opiniach wynika z kilku czynników związanych z możliwościami eksploracji tej formacji.
Historia i proces eksploracji jaskini
W miejscowej społeczności istniała długoletnia świadomość obecności złóż gipsu i zjawisk krasowych w północno-zachodniej części wsi Criva. Pierwsze próby badań geologicznych na tym obszarze rozpoczęto już w 1946 roku. Wówczas rozpoczęto także wydobycie gipsu przy użyciu materiałów wybuchowych. W wyniku jednej z eksplozji w 1959 roku przebito ścianę jaskini, choć nie odsłonięto jeszcze całego systemu jaskiniowego, a jedynie jedną z górnych galerii. Z uwagi na obecność wód podziemnych i plany eksploatacji, konieczne okazało się opracowanie systemu odwodnienia. Na podstawie obliczeń wydajność planowanej przepompowni szacowano na 8 tys m³ na dobę . Te wydarzenia pozwalają uznać datę odkrycia jaskini na rok 1959.
W sierpieniu 1969 roku grupa naukowców z wydziału geografii Akademii Nauk ZSRR, w skład której wchodzili Bieszlage, Werina, Ignatiew, Krawczuk i Suchow, podjęła pierwszą próbę eksploracji jaskini. Niestety, udało im się dotrzeć jedynie 60 metrów w głąb jaskini i po raz kolejny główną przeszkodą okazał się wysoki stan wody oraz duże ilości lepkiej gliny zalegająca w korytarzach jaskini.
Ostatecznie, w 1977 roku, po wybuchu w północnej części kamieniołomu, otwarto obecne wejście do jaskini i niedługo potem rozpoczęto prace nad mapowaniem i dokumentacją korytarzy, które trwały aż do 1993 roku. Prace badawcze w jaskini organizowane i koordynowane były przez klub speleologiczny „Troglodyta” z Czerniowiec (miasto w południowo-zachodniej Ukrainie).
Prace badawcze w jaskini prowadzili także naukowcy z wydziału geografii Ministerstwa Nauki ZSRR, a nawet studenci z Instytutu Pedagogicznego w Tyraspolu. Przez pierwszy miesiąc od odkrycia obecnego wejścia do jaskini udało się pokonać pierwszych 10 kilometrów, napotykając podczas eksploracji na podziemne, krystaliczne czyste podziemne jeziora.
Od 1984 roku klub speleologów „Abis” z Kiszyniowa aktywnie uczestniczył w badaniach nad jaskinią, skupiając się szczególnie na jej topografii i dokumentacji korytarzy. Działania te przyczyniły się do lepszego zrozumienia i zachowania tego naturalnego skarbu przyrodniczego Mołdawii, który wciąż fascynuje badaczy i miłośników przyrody.
Jaskinia Kopciuszka to miejsce wyjątkowe i niezwykłe pod wieloma względami. Charakteryzuje się ona imponującymi komnatami, które często osiągają długość 60-100 metrów, szerokość 30 – 40 metrów oraz wysokość osięgającą nawet 11 metrów. Te ogromne przestrzenie zachowują swoją stabilność dzięki dużym kolumnom, które wspierają sufit jaskini i zapobiegają zawałom.
W jaskini znajduje się ponad dwadzieścia jezior, a niektóre źródła szacują ich liczbę na nawet na ponad 60. Te jeziora cechują się niewielką głębokością, zazwyczaj nie przekraczającą 2 metrów w których woda jest niezwykle bogata w sole mineralne i wykazuje właściwości lecznicze dla ludzkiego organizmu. Podczas eksploracji jaskini odkryto również naturalne „studnie” o głębokości osiągającej od 16 do 20 metrów. Każda W licznych halach i chodnikach występują różnego rodzaju drobne glinki o różnych odcieniach koloru, które powstały w wyniku przypadkowej mineralizacji. Spotkamy tu formacje o różnych kolorach gleby zielone, niebieskie, czerwone, czarne, białe i wiele innych odcieni. Ciekawym urozmaiceniem w jaskini są różnego rodzaju figurki stworzone z gliny przez grotołazów, które służą jako wskazówki, prowadzące do różnych pomieszczeń i labiryntów jaskini.
W jaskinie występują imponujące kalcytowo-gliniane stalaktyty, które zdobią stropy i ściany niektórych części jaskini. Mają one grubość od 2 do 20 centymetrów i tworzą niesamowite formacje. Wieloletnia pracy naukowców i badaczy jaskini, pozwoliła odkryć unikalne kolonie mikroorganizmów żelazistych.
Jeśli chodzi o genezę jaskini, można powiedzieć, że jest ona stosunkowo młoda i powstała pod koniec okresu plejstocenu. Odkryto 15 różnych rejonów jaskini, które różnią się między sobą pod względem cech morfologicznych i morfometrycznych.
Jaskinia powstała głównie w wyniku działania wody i procesu krasowienia, który polega na rozpuszczaniu skał. Rodzaj sieci jaskini jest wynikiem kierunku przepływu wód podziemnych, podczas gdy zapadnięcia się jaskini i procesy sedymentacji odgrywają rolę drugorzędną. To właśnie taka budowa występuje w najważniejszych i najbardziej różnorodnych jaskiniach na świecie. Sieć speleologiczna jaskini osiąga rozmiary przekraczające 50 kilometrów, co według przyjętej klasyfikacji czyni ją bardzo dużą, a nawet gigantyczną. Jaskinia rozciąga się na głębokości od 5 do 50 metrów, a odległość między jej skrajnymi punktami wynosi ponad 1250 metrów.
W jaskini odkryto osady neogenu i czwartorzędu, a także warstwę gipsu o grubości 20-25 metrów, która jest najbardziej charakterystyczną cechą tej jaskini. Powyżej warstwy gipsu znajduje się 12 poziomów gliny o różnej barwie i składzie, a także szczątki różnych organizmów, takich jak otwornice, mszywioły, małżoraczki i mięczaki. Ostatecznie stratygrafię jaskini kończy warstwa aluwium plejstoceńskiego, w której znaleziono szczątki mamuta, żubra i konia. To złożona historia geologiczna tej jaskini, która nieustannie fascynuje badaczy i miłośników przyrody.
ds, fot. Wikimedia